الألفین (کتاب)«الالفین فی امامة امیرالمؤمنین علیه‌السلام» اثر علامه حلی ، جمال الدین، حسن بن یوسف بن مطهر، متوفای ۷۲۶ هجری است. ۱ - موضوعموضوع کتاب ذکر دلائل اثبات امامت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است. ۲ - محتویاتعلامه حلی کتاب را به یک مقدمه، دو مقاله و یک خاتمه تقسیم نموده است. ایشان در مقدمه می‌فرماید: «... من در این کتاب، از ادله یقینی و برهان‌های عقلی و نقلی هزار دلیل بر امامت سید الوصیین علی بن ابی طالب علیه‌السّلام و هزار دلیل بر ابطال شبهات مخالفین آوردم. همچنین به قدر کفایت ادله‌ای بر امامت بقیه ائمه علیهم‌السّلام ذکر کردم... و آن را بر یک مقدمه و دو مقاله و یک خاتمه مرتب نمودم». مؤلف کتاب را برای فرزند خود فخر المحققین نوشته است. اصل کتاب در دو جلد تالیف شده و پس از علامه، فخر المحققین آن را جمع آوری و مرتب نموده است. فخر المحققین در پایان نسخه نوشته: «در سال ۷۵۴ ه در نجف اشرف کتاب را جمع آوری نمودم.» علامه در پایان کتاب فرموده: «این آخرین مطلبی بود که از ادله نقل کردم و مجموع آنها ۱۰۳۸ دلیل است، لکن ادله بر امامت امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام بسیار زیاد است و ما به همین مقدار اکتفا نمودیم.» از ظاهر این نقل- با مقایسه آنچه در ابتدای کتاب ذکر نموده- چنین بر می‌آید که: یا علامه از قصد خود منصرف شده و به همین مقدار از ادله اکتفا کرده و یا اینکه فخر المحققین هنگام تنظیم کتاب بقیه ادله را پیدا نکرده و حدود نه صد و اندی دلیل مفقود شده است. البته انتهای کتاب موجود است و احتمالا قسمت‌هایی از اواسط کتاب از بین رفته است. گر چه علامه حلی مقدمه مبسوطی در ابتدای کتاب آورده و دو مقاله را هم ذکر کرده؛ اما در کتاب اثری از خاتمه کتاب که در ابتدا وعده داده بود به چشم نمی‌خورد. ۳ - تاریخ کتابتبنابر آنچه در کتب تراجم آمده و در پایان نسخه‌ها موجود است، علامه حلی جزء اول کتاب را در سال ۷۰۹ ه و جزء دوم آن را در سال ۷۱۲ ه به اتمام رسانده است. ۴ - ابواب کتاب۴.۱ - مقدمهعلامه در مقدمه کتاب بحث‌هایی پیرامون امام ، شخصیت امام، وجوب نصب امام و صفات لازم در وجود امام مطرح کرده و پس از آن، ادله مخالفین را ذکر نموده و به آنها پاسخ‌های جامع و کامل داده است. مقدمه کتاب تا صفحه ۳۵ ادامه دارد. ۴.۲ - مقالههامؤلف از صفحه ۳۶ کتاب، بحث مبسوط خود را پیرامون ادله امامت حضرت علی علیه‌السّلام آغاز نموده است. به جهت سهولت دسترسی به مطالب کتاب، هر صد دلیل یک جا ذکر شده و پس از رسیدن به عدد صد دوباره شماره‌ها از یک آغاز شده و در آغاز آنها، عنوان المائة الثانیة، المائة الثالثة و... را آورده است. علامه در تمام کتاب، از ادله نقلی و عقلی به طور همزمان استفاده کرده و ترتیب و تمایز خاصی بین ادله دیده نمی‌شود. چون طرف بحث علامه مخالفین مذهب تشیع هستند نه غیر مسلمانان ، علامه از آیات قرآن بسیار در استدلال‌های خود بهره برده و به همان دلیل، هیچ استدلالی به احادیث و روایات ائمه و معصومین از طریق خاصه ندارد. با توجه به احاطه علامه به علوم مختلف، استدلال‌های علامه بسیار متنوع بوده و از استحکام بالایی برخوردار است. علامه از انواع قضایا و قیاس‌های منطقی مانند ضروریه، ممکنه بالامکان العام و بالامکان الخاص، دائمه و... در ادله خود یاری جسته و بسیار موفق بوده است. بیشتر حجم کتاب شریف الالفین را ادله اثبات احقیت و اولویت امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام گرفته و کمتر به رد صلاحیت غیر پرداخته است زیرا زمانی که اولویت و تعین سید الوصیین علیه‌السّلام اثبات شود جایی برای توهم غیر وجود نخواهد داشت. ۵ - چاپاین کتاب شریف به جهت اهمیت موضوع، اتقان مطالب و فضل و علم مؤلف بسیار مورد توجه قرار گرفته به طوری که بارها تجدید چاپ شده است از جمله: ۱- در سال ۱۲۹۶ هجری در ایران ۲- در سال ۱۲۹۸ هجری در ایران ، که در حاشیه آن کتاب منهاج الکرامه علامه هم آمده است. ۳- در سال ۱۳۷۲ هجری در ایران، همراه با مقدمه‌ای از شیخ احمد وائلی . ۴- در سال ۱۴۰۹ هجری توسط انتشارات دار الهجرة قم (چاپ موجود در برنامه). در ابتدای این طبع، مقدمه‌ای در شرح حال مؤلف و کتاب توسط حسین اعلمی نگاشته شده است. گرچه چاپ حاضر دارای فهرست‌های متنوع پایان کتاب نیست، اما در حواشی کتاب تعلیقات فراوانی اضافه شده و در بسیاری از آنها نکات پیچیده متن کتاب به زیبایی توضیح داده شده و بعضی استدلال‌های کتاب مفصلا تبیین شده است. ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار گنجینه روایات نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |